انواع سنگ های تزیینی ساختمانی

انواع سنگ های تزیینی  ساختمانی

انواع سنگ ساختمانی بر اساس جنس و نوع آنها به نوعی در ساخت و تزیین دیوار، کف پوش و نمای ساختمان نقش دارند.

کاربرد انواع سنگ ساختمان در طراحی و دکوراسیون داخلی منزل تنوع و زیبایی را در کنار هم ایجاد کرده است. انواع سنگ ساختمانی مثل مرمر،  مرمریت،تراوتن، لایم استون و همین طور سنگ‌ گرانیت از گذشته تا به امروز نقش اساسی را دکوراسیون قسمت‌های مختلف ساختمان به خود اختصاص داده‌اند.

امروزه کاتالوگ سنگ‌های ساختمانی برای مشاهده نمونه عکس سنگ ساختمانی و تطابق آن با طرح داخلی منزل تهیه و طراحی شده است. متناسب با محل قرارگیری سنگ و همین طور سبک درخواستی افراد انواع سنگ‌های ساختمانی زینتی تولید و به کار گرفته می‌شوند. شناخت انواع سنگ ساختمانی و قابلیت‌های ویژه آنها در بخشیدن زیبایی به دکوراسیون منزل از اهمیت بالایی برخوردار است .

سنگ های تزیینی ساختمان از نظر سنگ شناسی به یکی از گروه های سنگ آذرین، دگرگونی و یا رسوبی اختصاص دارند و شامل انواع مرمر، مرمرمیت، چینی، کنگلومرا، تراورتن، ماسه سنگ، گرانیت، دیوریت، سینیت، گابرو و بعضی موارد کم اهمیت تر می باشند.

1– ویژگی های فیزیکی سنگ های تزئینی

انواع سنگهای تزئینی بر حسب خصوصیات فیزیکی خود شناخته می شوند. این خصوصیات عمدتا عبارتند از:

سختی

دامنه سختی سنگهای تزئینی و سنگ های ساختمانی بسیار زیاد است. این دامنه از پائین ترین درجه سختی(تالک) گرفته تا به بالاترین درجه سختی(سنگ گرانیت که حتی از فولاد نیز سخت تر است) می رسد. میزان سختی در قیمت تمام شده سنگ موثر است.عموماً‌ هر چه سنگ سخت تر باشد، استخراج، برش و صیقل کاری آن ،زمان و هزینه بیشتری را در بر خواهد داشت.

رنگ

رنگ ها هر کدام زیبایی و جلوه ای خاص به اشیاء می دهند و مسلما بشر در انتخاب خود، علاوه بر استحکام، خاصیت و سهولت کاربرد، به ظاهر امر نیز توجه خاص مبذول می دارد. ساختمان ها به جهت رنگ نمای بیرون آنها، به زیبایی شهر می افزایند. در این خصوص معمولا رنگ های روشن بر رنگهای تیره و کدر برتری دارند. ناگفته نماند که رنگ نمای بیرون ساختمان ها که ناشی از نوع مصالح بکار گرفته شده (سنگی و یا غیرسنگی) می باشد، خود تحت تأثیر عوامل جوی قرار دارد. آب باران می تواند کانی های موجود سنگ نما را تحت تأثیر شیمیایی قرار داده و رنگ آن را تغییر دهد.

میزان تخلخل

تخلخل در اثر نفوذ آب باران به داخل حفره های سنگ (این حفره ها خود غالبا تحت اثر شیمیایی محلولهای طبیعی بر روی بعضی از کانی های موجود در سنگ به وجود می آیند) و انجماد آن بیشتر می شود. در هوای صفر درجه زمستان، آبی که به داخل خلل و فرج سنگ (و یا بعضا به پشت سنگ نما) نفوذ می نماید، منجمد شده و موجب می گردد که در سنگ ترک های عمده ای ایجاد گردد. این ترک ها به مرور زیادتر شده تا اینکه موجب افتادن تمام و یا قطعه ای از سنگ نما می گردد.

مقاومت

انواع سنگ های قابل برش مورد استفاده برای مصارف گوناگون به شرح زیر است

سنگ روکار بناها

آهکهای متراکم، ماسه سنگ، مرمرهای الوان، توفهای آتشفشانی، گرانیت، سینیت، دیوریت، لابرادوریت، گابرو، بازالت، و سایر سنگهایی که با شرایط ساختمانی سازگاری داشته باشند.

سنگ مورد استفاده در دیوارها

آهک، دولومیت، ماسه سنگها، سنگ گچ، توفهای آتشفشانی.

سنگ نمای داخل بناها

مرمر های صیقل پذیر، سنگ گچ، توف، برش، کنگلومراهای با سیمان کربناتی

سنگ های مورد استفاده برای مصارف خاص صنعتی به صورت زیر تقسیم بندی می شوند

سنگ های مقاوم در مقابل حرارت

سنگ صابون(تالک، تالک شیست)، توف، آندزیت، بازالت، دیاباز

سنگ های مقاوم در مقابل اسیدها

گرانیت، دیوریت، کوارتزیت، ماسه سنگ های سیلیسی، آندزیت، تراکیت، بازالت، دیاباز، فلسیت.

سنگ های مقاوم در برابر قلیائیها

آهک های متراکم، دولومیت، منیزیت، ماسه سنگ های آهکی.

سنگ های مورد استفاده برای پله های خارجی بناها

مرمر، گرانیت، لابرادوریت.

مقاومت سنگ های ساختمانی ، تحت تأثیر عوامل مختلفی از قبیل هوازدگی، سرما، گرما و آتش سوزی، دائما تغییر می یابد. همچنین عوامل مربوط به هوازدگی بعضا شیمیایی می باشند. این عوامل می توانند گازهایی نظیر so₂ ، o₂و co₂باشند. در شهرها که حضور چنین گازهایی به وفور در هوا وجود دارند.سنگ های نمای ساختمانی بیشتر تحت تأثیر آنها مقاومت خود را از دست می دهند. برخی عوامل هوازدگی (نظیر انجماد و ذوب آب داخل حفره های سنگ، خاصیت رنگبری و اثر گرمایی نور خورشید) به صورت فیزیکی سنگ را تحت تأثیر قرار می دهند. لازم به توضیح می باشد که عوامل هوازدگی شیمیایی و فیزیکی تواما عمل می کنند و غالبا سبب تغییر رنگ، شکسته شدن و جدا شدن سنگ از بنا می شوند. اضافه می شود که سنگ های آهکی در مناطقی که بارندگی زیاد بوده و گازکربنیک موجود در فضا بیش از اندازه باشد، برای نمای خارجی ساختمانها چندان مناسب نمی باشد(بویژه انواع تراورتن ها).

۲ـ رده بندی علمی انواع سنگ های تزئینی و نما

سنگ های مناسب جهت تولید سنگ نما و تزئینی تحت عناوین کلی زیر طبقه بندی می شوند:

الف ـ سنگ های رسوبی

کنگلومراها و ماسه سنگها

کنگلومراها در صورتی که به صورت لایه ای ضخیم باشند و به طور کامل نیز سیمانی شده باشند، امکان دارد که به عنوان سنگ های تزئینی بسیار جالبی مورد استفاده قرار گیرند. در صورتی که عناصر کنگلومراها از قطعات آهکی بوده و زمینه سیمانی آنها نیز آهکی باشد و بین رنگ قطعات و سیمان زمینه تباین مناسبی وجود داشته باشد، این گونه کنگلومراها ایده آل تر خواهند بود. در صورتی که عناصر اصلی سنگهای مزبور دارای کیفیت و خواص متفاوت باشند (مثلا برخی عناصر سیلیسی و برخی نیز آهکی باشند و یا عناصر سازنده سیلیسی و زمینه یا سیمان آهکی باشد)، عمل برش با اشکالاتی مواجه خواهد بود.

ماسه سنگها نیز در صورتی که ضخیم لایه باشند و عناصر آنها آهکی بوده و یا توسط سیمان آهکی کاملا به یکدیگر سیمانی شده باشند، احتمالا به صورت یک سنگ ساختمانی قابلیت کاربرد دارند. این چنین سنگ هایی به ویژه به صورت مالن به کار می آیند.

سنگ های آهکی یا دولومیتی

سنگ های آهکی عمده سنگ های ساختمانی و تزئینی را تشکیل می دهند. خصوصیات بارز آنها به طور خلاصه عبارتند از: سختی مناسب، قابلیت ساب و برش بالا، تنوع رنگ ها، مقاومت خوب، قابلیت استخراج آسان.

تراورتن(Travertine)

تراورتن ها محصول چشمه های آهک ساز قدیمی هستند. از بین آنها، تراورتن های سفید که رگه های رنگی و خلل و فرج یکنواخت داشته باشند، از مرغوبیت بیشتری برخوردارند. تراورتن های کرم رنگ که ناشی از وجود رنگینه های (Pigments) پراکنده اکسید آهن در متن سنگ می باشند، از مرغوبیت کمتری برخورداند. تراورتن های رنگی که بر حسب درصد آلودگی به رنگینه های اکسید آهن به رنگهای قرمز، گردویی، لیمویی و غیره دیده شوند و دارای نقش هایی که ناشی از اختلاف میزان آلودگی اکسیدآهن در لایه های مختلف تراورتن می باشد، ظاهر بسیار زیبا و جذابی دارند. به طور کلی، در بازارهای جهانی، تراورتن های رنگی در شرایط فعلی دارای قیمت و بازار مناسبی می باشند.تراورتن به دلیل داشتن مقاومت قابل قبول، برش پذیری و صیقل پذیری ایده آل، شرایط استخراج ایده آل، زیبایی ظاهر، وجود تخلخل جهت چسبیدن کامل به ملات و خصوصاً ارزان بودن نسبت به سایر سنگها، از جمله پرمصرف ترین سنگهای ساختمانی به شمار می رود.

مرمر(Marble)

مرمرها نیز نظیر تراورتن در نتیجه عملکرد چشمه های آبگرم آهک ساز، به وجود می آیند. معمولا مرمر به صورت لایه هایی در میان لایه های تراورتن دیده می شود. در فرایند عملکرد چشمه های آبگرم، اگر افت دمای آب کند باشد، آراگونیت و اگر افت دما به تندی صورت گیرد، تراورتن تشکیل می گردد. در ایران به سنگی که از آراگونیت حاصل می شود، مرمر گفته می شود که نام تجاری انواع رنگی آن انیکس می باشد. مرمر حاوی رنگهای سبز، لیمویی، زرد و غیره است که پس از سایش به صورت یک سنگ تزئینی لوکس جلوه می کند.

* زمینه های مصرفی عمده مرمر عبارتند از پوشش دیوار سرویسهای لوکس، دکوراسیون داخلی ساختمان، مجسمه سازی و میزهای سنگی.

در ایران معادن اسفند و تلنگویه سیرجان، ده رستم کرمان، آب باریک، ،زرشهر، عباس آباد جلفا و چند معدن دیگر از جمله معادن بالقوه در کشور می باشند. در حال حاضر دورک یا بورق و سفیدکوه استان یزد و معدن موته، به صورت فعال مورد بهره برداری قرار دارند.

ب- سنگ های آذرین

گرانیت ها(Granite)

گرانیت ها از جمله سنگ های آذرین هستند که در دهه های اخیردر بازارهای جهانی به عنوان یک سنگ تزئینی لوکس و گران قیمت مطرح گردیده اند.
این نوع سنگ ها از نظر سختی زیاد، شفافیت و زیبایی خیره کننده حائز اهمیت می باشند. گرانیت هایی که فاقد آثار آلتراسیون بوده و تحت تأثیر پدیده های تکتونیکی و به ویژه میکروتکتونیک قرار نگرفته، و نیز به لحاظ رنگ جذابیت لازم را داشته باشند، به عنوان سنگ های تزئینی و نما مطرح هستند.

لازم به توضیح است که برش و سایش گرانیت ها، در مقایسه با سنگ های آهکی بسیار مشکل تر و هزینه برتر بوده، به طوری که فقط دیسک ها و سنگ سابهای ویژه قادر به برش و سایش آنها می باشند.

گرانیت های روشن ، قرمز و صورتی، به دلیل رنگ خود بسیار با ارزش هستند. گرانیت های قرمز ناحیه خوی در آذربایجان غربی، نمونه بارز این نوع از گرانیت ها می باشند. گرانیت های خاکستری رنگ، بر حسب درجه تیرگی و روشنی و اندازه دانه ها(کانیها)، دارای مرغوبیت متغیری هستند. گرانیت های شیرکوه در یزد و الوند در همدان دارای طیف گسترده ای از انواع گرانیت ها، با رنگها و بافتهای مختلف هستند.

–ریولیت ها

در صورتی که ریولیت ها دارای درصد کوارتز نسبتاً کمتری باشند و فلدسپاتهای پتاسیک صورتی رنگ در آنها دیده شوند، مطلوب تر بوده و ظاهر صورتی زیبایی خواهند داشت. به طور کلی ریولیت های غیرآلتره کمتر دیده می شوند.

ـ سنگ های آذرین خاص

سنگ های نما ازنوع آذرین خاص می توانند سینیت ها، دیوریت ها، گابروها و سنگ های خروجی هم ارز آنها یعنی تراکیت ها،آندزیت ها، و بازالت ها و نیز سنگ های دیگری نظیر نفلین سینیت ها، پریدوتیت ها، پیروکسنیت ها، آمفیبولیت ها و سایر سنگ های آذرین از این دست باشند.
این نوع سنگ ها در صورتی که کاملاً تازه بوده و دگرسان نشده باشند و ضمناً در مقطع صیقلی، رنگهای زیبایی نمایان سازند، می توانند به عنوان سنگ های تزئینی خاص مطرح باشند.

ج ـ سنگ های دگرگونی

مرمریت ها و گنیس ها، دو نوع از سنگ های دگرگونی هستند که استعمال آنها به عنوان یک سنگ تزئینی و نما، مناسب می باشد.

مرمریت ها(Marmarite)

مرمریت ها به صورت سنگ های متامورف سفید، خاکستری و رنگی، با تبلور دوباره، درخشندگی و شفافیت خاصی دارند. این نوع سنگ ها که از متامورفیسم سنگ های آهکی اولیه حاصله شده اند، بر حسب درجه متامورفیسم و رشد کریستال ها، ممکن است سنگ های تزئینی مختلفی را با نام ها و بافت های متفاوت ریز و درشت تشکیل دهند.
مرمریت درشت بلور، سفید یا خاکستری روشن تا کرم اصطلاحا “سنگ چینی” می نامند. معادن چینی تنگ حنا(نیریز-استان فارس)، نجف آباد، کریستال و چینی الیگودرز و لای بید و گدار سرخ ناحیه موته، از معادن معروف سنگ های چینی ایران هستند. معدن ده بالای یزد از معادن معروف مرمریت ریز بلور ایران است، که درجه کریستالیزاسیون، سفیدی و یکنواختی رنگ از عوامل مرغوبیت این سنگ به شمار می روند.

گنیس ها

گنیس ها نظیر گرانیت ها، در صورتی که دارای رنگ های ایده آل و عناصر درشت بوده و فاقد آثار التراسیون باشند، به دلیل بافت چشمی زیبایی که در مقاطع صیقلی بعضی از آنها دیده می شود، می توانند سنگ های تزئینی استثنایی را تشکیل دهند.

از بین سنگ های موجود ، بیشتر از سنگ مرمر به عنوان پوشش و نمای داخلی و کف بعضی ساختمانها به ویژه مساجد و اماکن متبرکه استفاده می شد. اما در سال های بعد به تدریج علاوه بر سنگ مرمر، استفاده از تراورتن و مرمریت و بالاخره سنگ های آذرین مانند گرانیت و سینیت در نمای خارجی ساختمانها رایج شده است.

کاربرد سنگ در نمای داخلی و خارجی ساختمان های گذشته از زیبایی ظاهری، سبب افزایش استحکام و دوام ساختمانها، افزوده شدن عمر ساختمان ها و کمک به بهداشت محیط زیست ساکنان ساختمان می گردد.

رضا ابطحی